Opinie: Het ministerie van LNV is de weg compleet kwijt

Afgelopen vrijdag verscheen de langverwachte ‘mestbrief’ van landbouwminister Piet Adema. Hierin zou hij op verzoek van de Tweede Kamer een plan van aanpak schetsen met oplossingen om de huidige problematiek op de mestmarkt te lijf te gaan.

Om invulling te geven aan dit plan zijn tal van gesprekken gevoerd op het ministerie van LNV. Wederom in verschillende samenstellingen en werkgroepen werd iedereen bevraagd en uitgedaagd om met oplossingen te komen. Het lijkt een patroon te worden. Zoveel mogelijk mensen, in zoveel mogelijk samenstellingen, zoveel mogelijk input laten leveren. Om vervolgens daar als ministerie één conclusie aan te verbinden: de veestapel moet krimpen.

De veestapel moet krimpen

Ik kan niet anders concluderen dan dat het ministerie de weg compleet kwijt is. Het uiteindelijke doel is een gezonde ecologische waterkwaliteit realiseren. In 2021 waren er hoopgevende berichten vanuit zowel het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat als de EU. Voor 75 procent van de wateren lagen de nutriëntendoelen binnen handbereik. Voor het resterende deel van Nederland gelden in hogere mate onhaalbare politieke normen.

Zo stroomt Belgisch en Duits water rijkelijk onze grens over. In België is 4 milligram stikstof per liter water prima. In Nederland mag het maximaal 2.3 mg/l zijn. Het water uit Duitsland bevat veelal rond 5 milligram stikstof per liter. Er komt water ons land binnen wat schoon is aan de andere kant van de grens, en zodra het ons land binnenkomt ‘vervuild’ is.

Nederland koos voor generiek beleid

De waterkwaliteit is lang niet overal slecht. Nederland koos echter voor generiek beleid en wees de landbouw aan als oorzaak. Ons land is gaan sturen op het behalen van deze politieke doelen. Door middel van het 7^e Actieprogramma Nitraat en het mestbeleid dat daaruit voortvloeide. Gebruiksnormen werden in de tijd aangescherpt en er volgden bufferstroken, derogatie, de aanwijzing van NV-gebieden en veel aanvullende maatregelen op het thema kalenderlandbouw. Allemaal hadden ze als doel de waterkwaliteit te verbeteren.

De vraag is: halen we hiermee de gestelde doelen? Het antwoord is helder: nee. Want welk doel wordt gehaald met maatregelen in gebieden waar het doel al is gehaald? En hoe haal je doelen die überhaupt onmogelijk gehaald kunnen worden, omdat de oorzaak niet bij onze veehouderij ligt? En welk doel dient het om dierlijke mest dat minder uitspoelt, te vervangen door kunstmest dat meer uitspoelt?

Vraag en aanbod raakten in een enorme mismatch

In heel korte tijd werd een grote hoeveelheid gebruiksruimte weggenomen bij licht dalende mestproductie. Vraag en aanbod raakten in een enorme mismatch en daar hebben we het ministerie al in vroeg stadium op gewezen. We werden niet serieus genomen. Wageningen UR kreeg van een tv-verslaggever de vraag of dit werkelijk gaat bijdragen aan de waterkwaliteit. De onderzoeker moest het antwoord schuldig blijven. Het was goed denkbaar dat dit geen effect zou hebben.

Minister Adema liet het willens en wetens toch gebeuren, met een overspannen mestmarkt als gevolg. De Tweede Kamer vroeg de minister met oplossingen te komen voor dit acute probleem. Hiervoor zijn afgelopen periode tal van oplossingen geboden. En wat schrijft de minister in zijn brief? ‘Ik kom met een brede beëindigingsregeling’ en ‘ik ga fosfaat- en dierrechten afromen bij overdracht’ (en dus ook sturen op krimp).

Na alle boosheid en machteloosheid opzij te hebben gezet, rest mij de minister twee vragen te stellen: Hoe gaat deze beëindigingsregeling bijdragen een de acute problemen op de mestmarkt (‘veroorzaakt door overheidsbeleid’ slik ik daarbij in)? En hoe gaat deze beëindigingsregeling bijdragen aan verbetering van waterkwaliteit?

Het ministerie is de weg kwijt

Het ministerie is de weg kwijt. Krimp van de veehouderij gaat niet bijdragen aan het behalen van doelen op het gebied van waterkwaliteit. Sturen op bodem- en gewasbehoefte gaat waterkwaliteit verbeteren op plekken waar dat nog nodig is. Geen generiek beleid, maar maatwerk. Zoveel mogelijk dierlijke mest in plaats van kunstmest.

En dan heb ik nog niets gezegd over voedselzekerheid. Het ministerie is de weg kwijt... Het wordt tijd voor een nieuwe coalitie.