PBL: 'Natuurbeleid kost veel meer geld en vraagt een andere aanpak'

Het PBL en de WUR evalueerden in de afgelopen tien jaar, in samenwerking met Rijk en provincies, de uitvoering van het Natuurpact. Van de afgesproken 80.000 ha nieuw te ontwikkelen natuur in het Natuurnetwerk in de periode tot 2027 is inmiddels - slechts - iets meer dan de helft gerealiseerd. Dit ondanks dat er veel stappen zijn gezet.

Nog te ontwikkelen

‘Natuurherstel vraagt, naast goed beheer en uitbreiding van het areaal, om een grotere inzet op ecologisch systeemherstel. Dit vereist een verregaande verandering in de directe omgeving van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) en een gedeeld toekomstbeeld dat in veel gebieden nog ontwikkeld moet worden.’ Aldus enkele conclusies uit het PBL-rapport Lerende Evaluatie Natuurpact met een terugblik op tien jaar natuurbeleid.

Drie ambities

In 2013 spraken Rijk en provincies het zogeheten ‘Natuurpact’ af met drie ambities, vertelt het PBL in een toelichting. ‘Het Natuurpact betekende een verregaande decentralisatie van het natuurbeleid van het Rijk naar de provincies. De eerste ambitie was om het Natuurnetwerk Nederland te vergroten door in de periode 2011-2027 80.000 hectare nieuwe natuur te realiseren. Het doel hiervan was om de biodiversiteit te verbeteren.’

Doel niet gehaald

Van de 80.000 ha zijn inmiddels ruim 45.000 ha gerealiseerd. Ondanks grote stappen voorwaarts blijkt de uitvoering meer tijd te kosten dan voorzien. Volgens de prognoses wordt het doel eind 2027 niet gehaald. PBL: ‘Dit komt onder meer doordat de realisatie plaatsvindt op basis van vrijwilligheid en bereidwilligheid.’

Stapeling vertraagt

De tweede ambitie betreft natuurherstel. Het PBL: ‘Hiervoor is afgesproken dat een grotere inzet op herstel van het ecologisch systeem nodig is. De recente stapeling van beleid in het kader van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) heeft de uitvoering van het natuurbeleid bemoeilijkt en zelfs vertraagd.’

Verbinding met economie

In het Natuurpact werd ook afgesproken om de natuur beter te verbinden met de economie en met de maatschappij, de derde ambitie. De laatste twee ambities kenden geen concrete doelstellingen en zijn door de provincies op verschillende manieren opgepakt met stimulerend beleid.

‘Transitie noodzakelijk’

Na tien jaar Natuurpact kan volgens het rapport worden geconcludeerd dat het natuur- en landbouwbeleid in elkaars verlengde liggen. ‘Om de Natura 2000-doelen te halen is een verregaande verandering van de agrarische bedrijfsvoering nodig, bijvoorbeeld naar een extensieve of natuurinclusieve vorm van landbouw. Boeren hebben daarbij niet alleen duidelijkheid nodig over wat er van hen wordt gevraagd, maar ook financiële ondersteuning en aangepaste regelgeving vanuit het Rijk of de provincie. Dat geldt met name voor agrarische bedrijven in de buurt van natuurgebieden.’

Eén overheid

In het natuurbeleid streven Rijk en provincies ernaar om te opereren als ‘één overheid’, constateert het PBL. ‘De uitvoering van het natuurbeleid vindt plaats in specifieke gebieden en regio’s. Deze werkwijze vereist een door Rijk, provincies en betrokkenen in het gebied gedeeld gebiedsgericht toekomstbeeld: waar willen we samen naar toe? Niet alleen voor natuur maar vanuit alle opgaven die in het gebied spelen.’ In veel gebieden moet dit volgens het PBL nog worden ontwikkeld. ‘Dit blijkt lastig omdat zowel het Rijk als de provincies moeilijk tot keuzes komen bij de meervoudigheid van de doelen. Daarnaast sluiten gebiedsprocessen van onderaf en de van bovenaf geformuleerde beleidsdoelen niet automatisch op elkaar aan.’

In beweging

Tien jaar na de decentralisatie van het natuurbeleid is de uitvoering van het Nederlandse natuurbeleid opnieuw sterk in beweging, stelt het PBL. ‘Na de uitspraak van de Raad van State met betrekking tot de PAS-regeling kreeg het natuurbeleid een zeer hoge beleidsurgentie en inmiddels zijn twee nieuwe beleidsprogramma’s ontwikkeld: het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering (PSN) en het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG).’

Klik hier voor het rapport Tien lessen uit tien jaar Natuurpact.