Column: Moonshot of small-wins?

De manier waarop deze ambities neergezet worden en hoe hier invulling aan wordt gegeven loopt toch behoorlijk uiteen.

Tempo

Enerzijds pleiten diverse partijen voor een totaal ander landbouwsysteem in Nederland. Hier horen dan stevige, concrete doelstellingen bij, die in elk geval in de communicatie flink scoren. Denk aan 50 procent reductie van dit, een netto positieve bijdrage daar en het volledig benutten van noem maar op. Het tempo: liever gisteren dan vandaag. Daarbij wordt af en toe een concept als agroforestry, permacultuur en regeneratief genoemd als methode om doelstellingen te halen. En dat met méér boeren in plaats van minder, zoals de grafieken al decennia aangeven. Hoe dit dan concreet te vertalen naar actie, moet later uitgevogeld worden. De ambitie staat en dat is een goed begin.

Anderzijds zie ik aan de uitvoerende praktijkzijde, bij agrarisch ondernemers, vooral vragen over juist de uitvoering van die stevige ambities. Een goed begin is immers maar de helft. De bereidwilligheid is er zeker, maar in deze weerbarstige tijd met ingrijpend ad hoc beleid, is overzicht houden belangrijk. Wat betekenen (grote) veranderingen voor de continuïteit van het bedrijf, in financiële en materiele zin. Die vragen zijn vaak nog onbeantwoord als de ambities worden neergezet. Het gros van de boeren lijkt met grote onzekerheid vooral kleine stappen in de juiste richting te zetten. Denk aan zonnepanelen of kruidenrijke graslanden. Iedere stap is er één en met vele handen maken licht werk.

Maan

Beide kanten willen uiteindelijk hetzelfde, alleen de aanpak verschilt aanzienlijk. De een werkt met zogeheten moonshots, zoals Kennedy ooit simpelweg zei, ‘over 6 jaar staan we op de maan’. Het is hem uiteindelijk op de valreep ook gelukt! De ander werkt met de small-wins approach, waarbij kleine, behapbare stappen worden gezet, die uiteindelijk samen zorgen voor een grote verandering.

In Nederland zien we het Kabinet met de aangescherpte stikstof- en klimaatdoelstellingen ook moonshots toepassen. Deze aanpak getuigt van leiderschap en kan betrokkenen motiveren. Dit vraagt wel de nodige verbeeldingskracht van uitvoerende partijen, om ver in de toekomst te durven denken, voorbij bestaande regelingen, beperkingen en onzekerheden. Uiteindelijk zullen grote ambities ook een concrete invulling krijgen.

Ketting

Dat betekent dat ondernemers wel uitgedaagd moeten worden om zonder die beperkingen aan de slag te kunnen. Bij een moonshot moet de raket niet aan de ketting liggen, dan zul je niet ver komen. Dat vereist van de beleidsmakers én ondernemers juist dat er samen gedacht wordt over de stappen die vandaag en morgen gezet moeten worden om het grote doel te halen.

Iedere benadering heeft voor- en nadelen. Zelf ben ik voorzichtig met voorkeur uitspreken. In principe ben werk ik ook met moonshots, onder het mom, sterke ambities en we gaan het gewoon fixen, gas erop. Tegelijk ben ik de afgelopen twee jaar, waarin ik mocht meebeslissen over de strategie van ons melkveebedrijf, ook wel tot het inzicht gekomen dat geweldige ambities vertalen naar die kleine, behapbare en bovenal betaalbare stappen geen simpele klus is.

Vertaalslag

Als jonge boer in deze tumultueuze tijd is het noodzakelijk om genoeg motivatie en een bak verbeeldingsvermogen te houden en zoiets als moonshots daaraan bijdragen. Deze aanpak is echter alleen succesvol als de vertaalslag naar behapbare stappen in gezamenlijkheid wordt gemaakt. Zonder een zekerheid dat die route samen wordt verkend, blijven moonshots vooral leuk voor de bühne.

Amber Laan

Amber Laan schrijft maandelijks een column voor de website van Agraaf. Ze maakt sinds eind 2020 deel uit van een maatschap met haar ouders Bianka en Robert en haar jongere zus Emma. Gezamenlijk runnen zij een melkveebedrijf met 80 koeien op 65 hectare grond in Polder Zeevang, een aangewezen Natura 2000-gebied Zeevang in Laag-Holland (NH). Gezien deze hoeveelheid grond zijn Amber en haar familie druk bezig om de extensivering van hun bedrijf nog meer vorm kunnen geven, gekoppeld aan een gezond verdienmodel.

Onlangs behaalde ze haar master Bestuur en Beleid, gericht op de landbouwsector, aan de Universiteit Utrecht. Haar bachelor agrarische economie en beleid had ze daarvoor in Wageningen gedaan. Ze is ook voorzitter bij het Hollands Agrarisch Jongeren Kontakt en adviseur duurzame landbouw bij Schuttelaar & Partners. Amber Laan is te volgen op Twitter: @Amberlaan7.