Wel subsidie, geen beheer door Staatsbosbeheer

Bijna een jaar geleden namen Agrio, Stichting Agrifacts en Eurofins bodemmonsters van de heide op de Veluwe bij Stroe en Hoog Buurlo. Doel van het onderzoek was meer kennis te krijgen over bodems in natuurgebieden in relatie tot stikstofdepositie.

Tijdens het bezoek viel op dat de Stroese Heide, die grenst aan een landbouwgebied, in een veel betere staat verkeert dan de heide bij Hoog Buurlo, midden op de Veluwe. Op de Stroese Heide is het vooral heide met hier en daar wat vergrassing. In Hoog Buurlo daarentegen domineert pijpenstrootje, met een hoogte van gemiddeld anderhalve meter boven het maaiveld.

Dat is opvallend. De meeste stikstof vanuit de landbouw valt binnen 500 meter op de grond. Hierdoor zou de kans op een slechtere natuurkwaliteit groter moeten zijn op de Stroese Heide. De analyse van de bodemmonsters leverde geen verklaring voor dit verschil op. Daarom legde de redactie van Agrio een aantal vragen neer bij de Provincie Gelderland en Staatsbosbeheer over het verstrekken van subsidie, de controle daarop, het uitgevoerde beheer en de natuurkwaliteit.

Schapensubsidie

Op de natuurkaart van Gelderland staan beide heideterreinen ingetekend als subsidiabel. De provincie geeft aan dat Staatsbosbeheer voor beide terreinen subsidie ontvangt via de Subsidieregeling Natuur en Landschap (zie kader). Hierin is 219 euro per hectare per jaar opgenomen als extra toeslag voor het beheren van de heide met een traditioneel gehoede schaapskudde. Staatsbosbeheer ontvangt deze extra toeslag sinds 2020. Daarvoor was de subsidie voor schapenbeheer lager en verliep die via een andere regeling. De Provincie Gelderland verstrekt de beheersubsidie al sinds 2014.

Stroese Heide

Aan de uitwerpselen en de plukjes wol te zien, wordt de Stroese Heide werkelijk begraasd door schapen, maar het perceel in Hoog Buurlo niet. Navraag bij Staatsbosbeheer bevestigt deze constatering. De woordvoerder zegt hierover: „De laatste jaren is Staatsbosbeheer bezig met het optimaliseren van het beheer op de heide door middel van schapenbegrazing. Voor zover de depositie hierdoor bij te houden is, werkt die goed op heide. Een goed voorbeeld is de Stroese Heide, waar met 200 schapen en aanvullende maatregelen, zoals chopperen, de vergrassing is teruggebracht, vergelijkbaar met die in de jaren veertig. Echter, de Stroese Heide bestaat voor het overgrote deel uit dekzand met lage grondwaterstanden. Dit maakt haar minder geschikt als groeiplaats voor het pijpenstrootje, dat alleen voorkomt op locaties waar het grondwater kan stagneren in de ondergrond. Hierdoor is het beheer relatief eenvoudiger op de Stroese Heide. Ook droogte leidt tot een afname van pijpenstrootje.”

Mineraal

Hoog Buurlo heeft een totaal andere bodem, stelt de woordvoerder van Staatsbosbeheer. Die bestaat meer uit gestuwd mineraal materiaal, met weerstand biedende lagen. „Van nature komt pijpenstrootje er in hogere dichtheden voor, waardoor het gebied een stuk lastiger te beheren is. We zijn gestart met schapenbegrazing. Op deze locatie speelt de verzuring van de bodem een grote rol in de achteruitgang van de biodiversiteit. Hierdoor heeft deze heide intensievere begrazing nodig.”

200

„Op dit moment grazen er 200 schapen op Hoog Buurlo. Echter, voor optimaal beheer moet dit minstens verdubbeld worden. Om voor de huidige natuurwaarden, zoals broedvogels en reptielen, de impact van de begrazing tot een minimum te beperken, zou dan een extra herder nodig zijn. De huidige subsidies zijn hiervoor niet toereikend. Van de ongeveer 1500 hectare van ons bij Hoog Buurlo staat op 15 hectare het pijpenstrootje zo hoog dat er eerst andere maatregelen genomen moeten worden voordat de schapen hun werk kunnen doen. Ook omdat de natuurwaarden van andere percelen hoger zijn, hebben we ons eerst op die andere percelen gefocust.”

Wel subsidie

Uit de reactie van Staatsbosbeheer blijkt dat de organisatie geen beheer met schapen uitvoert op het perceel in Hoog Buurlo, maar dat ze daarvoor sinds 2020 — en ook al daarvoor — wel subsidie krijgt. Volgens eigen waarnemingen is de oppervlakte waar geen begrazing plaatsvindt overigens veel groter dan 15 hectare. Dit roept de vraag op waarom de Provincie Gelderland daar niets tegen onderneemt.

Op de vraag of de provincie weet of er beheer wordt uitgevoerd en of dat adequaat gebeurt, geeft de woordvoerder van gedeputeerde Peter Drenth aan: „Bij het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL, red.) gaat het om het in stand houden van natuur, in dit geval droge heide. We verstrekken subsidie aan SNL-gecertificeerde organisaties, zoals Staatsbosbeheer. Het beheer laten we zoveel mogelijk aan de beheerders over. Controle op beheer gebeurt niet door ons, maar via de certificering. Wij vertrouwen op de SNL-certificering, die voorwaarden stelt aan beheer om in aanmerking te komen voor het certificaat. Voor een SNL-subsidie kom je alleen in aanmerking als je gecertificeerd bent.”

Geen controle

Uit eerder onderzoek door de redactie van Agrio blijkt dat de stichting Certificering SNL verantwoordelijk is voor de certificering van natuurorganisaties zoals Staatsbosbeheer. Deze organisatie, zo bleek uit een interview van de Agrio-redactie, voert eens per drie à vier jaar alleen een administratieve controle uit en doet geen veldinspecties. Doordat de Provincie Gelderland zelf ook niet controleert, is er geen toezicht of Staatsbosbeheer daadwerkelijk schapen laat grazen op het bemonsterde perceel.

Het antwoord van de Provincie Gelderland op de vraag of zij nu actie richting Staatsbosbeheer onderneemt: „Op beide plekken is wel degelijk sprake van begrazing met een gescheperde kudde. Hoeveel en hoe vaak een kudde wordt ingezet, is aan de herder en is geen onderdeel van de subsidievoorwaarden.”