Column: De duurzaamheidsbril

Als je het hebt over duurzame landbouw zie je doorgaans kreten als ‘vitaal voedselsysteem’, ‘veerkrachtig landelijk gebied’ en ‘toekomstbestendige landbouw’ voorbij komen. Hoe je duurzaamheid beoordeelt en vertaalt naar jouw bedrijf hangt echter heel sterk af van welke ‘duurzaamheidsbril’ je op zet.

Tijdens mijn studie leerde ik over de veelzijdigheid van duurzaam voedsel. Een Nederlandse Elstar in een papieren zak vergeleken met een plastic verpakte Pink Lady uit Nieuw-Zeeland, welke is duurzamer? Ik koos natuurlijk voor de Elstar, maar de docent bracht veel nuance in deze vergelijking. Hoe lang heeft de Elstar in een koeling gelegen? Met welk vervoer is de Pink Lady naar Nederland gekomen? In welke mate is de verpakking van gerecycled materiaal en na gebruik weer recyclebaar? Welke gewasbeschermingsmiddelen er zijn ingezet voor de groei van de appels? Welke meststoffen hebben de appels doen groeien en wat is dan weer de uitstoot die met deze mestproductie gepaard gaat? Behoorlijk wat aspecten om op te letten als je duurzaam wil produceren of duurzaam wil consumeren.

Melkproductie verhogen?

Ook op mijn eigen bedrijf onderzoek ik de vele mogelijkheden om te verduurzamen. Zo kan ik de ammoniak- en/of methaanemissies flink reduceren, focussen op het versterken van biodiversiteit en kan het dierenwelzijn van mijn koeien altijd nóg beter. De optie om het gebruik van inputs zoals kunstmest en krachtvoer af te bouwen is zeker in huidige tijdsgeest aantrekkelijk, maar ik zou ook de melkproductie kunnen verhogen waardoor mijn uitstoot per kg melk lager wordt.

Door de veelheid aan mogelijkheden en uitgangspunten om voedselproductie te verduurzamen kan men - boeren, natuurorganisaties en politici - soms door de bomen het bos niet meer zien. Overzicht kwijtraken is best begrijpelijk, zeker als je alle opties in het licht van de omvang van de opgaven beziet. Waar te beginnen? Gebrek aan overzicht heeft echter als gevolg dat gedacht wordt in enkelzijdige inspanningen. Denk aan de stevige lobby tegen het specifieke middel glyfosaat of de extreme focus op stikstof, waar klimaat (methaan) vaak buiten beeld blijft.

Politiek instrument

Het is natuurlijk ook eenvoudiger om je volledig op één uitdaging te richten, maar voor verduurzaming van ons landbouw- en voedselsysteem is een bredere blik noodzakelijk. De oorlog in Oekraïne is wat dat betreft een goede waarschuwing: voedsel kan in extreme gevallen ingezet worden als politiek instrument. Mede daarom is een duurzame voedselproductie vanuit breder, geopolitiek perspectief essentieel.

Als adviseur duurzame landbouw, maar juist ook als melkveehouder, benader ik duurzaamheid graag met een soort multifocale duurzaamheidsbril. Ik neem zo veel mogelijk aspecten in overweging en plaats deze in de context van het vraagstuk alvorens tot actie of advies over te gaan. Ruimte voor verduurzaming is er altijd, maar hoe kom ik van een serieuze ambitie naar een succesvolle realisatie?

Amber Laan

Amber Laan schrijft maandelijks een column voor de website van Agraaf. Omdat de gebiedstafels ook een rol spelen in andere regio's, verschijnt deze column ook op andere regiowebsites van Agrio. Ze maakt sinds eind 2020 deel uit van een maatschap met haar ouders Bianka en Robert en haar jongere zus Emma. Gezamenlijk runnen zij een melkveebedrijf met 80 koeien op 65 hectare grond in Polder Zeevang, een aangewezen Natura 2000-gebied Zeevang in Laag-Holland (NH). Gezien deze hoeveelheid grond zijn Amber en haar familie druk bezig om de extensivering van hun bedrijf nog meer vorm kunnen geven, gekoppeld aan een gezond verdienmodel.

Onlangs behaalde ze haar master Bestuur en Beleid, gericht op de landbouwsector, aan de Universiteit Utrecht. Haar bachelor agrarische economie en beleid had ze daarvoor in Wageningen gedaan. Ze is ook voorzitter bij het Hollands Agrarisch Jongeren Kontakt en adviseur duurzame landbouw bij Schuttelaar & Partners. Amber Laan is te volgen op Twitter: @Amberlaan7.