'Het is net carbid schieten'

Stobbelaar deed voor Hof van Twente onderzoek naar de stalexplosie in Markelo en voor het netwerk Mineral Valley Twente ammoniakmetingen in tientallen stallen. Hij zegt dat de het voorval in Maarsbergen precies klopt met zijn verwachtingen. „Want de putten zitten vol en beginnen hier en daar te gisten.” En die volle putten vormen volgens de man die al jaren onderzoek doet naar mestgassen, de eerste voorwaarde voor het ontstaan van een explosie. Bij het mixen en overpompen komen er veel gassen vrij. Hij legt uit dat emissiearme vloeren in dit verband gevaarlijker zijn dan open roosters, want het gas móet ergens kunnen ontsnappen. Dat de put vol zit is één ding, daarbíj komen de temperatuurschommelingen en luchtdrukverschillen van deze week die het vergisten in de put versterken, als druppels die de emmer doen overlopen.

Voer niet meer brok

„Daarnaast, en dat is minstens zo belangrijk, spelen omstandigheden als melkprijs hier een rol. De melkprijs is nu buitengewoon goed, de melkresultaten blijven een klein beetje achter door het wat mindere ruwvoer van vorig jaar, en dan kan een logisch gevolg zijn dat een melkveehouder wat meer brok in het rantsoen stopt.” Stobbelaar geeft aan dat dat in dit specifieke geval te Maarsbergen absoluut niet aan de orde hoeft te zijn geweest, dat weet hij namelijk niet. „Maar ik wil wel waarschuwen. Door meer brok te voeren, wordt er al snel meer voereiwit niet benut, en gaat dit door pensverzuring onverteerd de put in. De mest komt elke dag hoger in de putten, per koe komt er 100 liter bij, totdat het schuim vast onder de vloer staat. Het schuim wordt nog dichter tegen de dichte vloer aan gedrukt waardoor de opgehoopte mestgassen in het schuim los komen.” Stobbelaar zegt dat je dan met een emissiearme dichte vloer, de ideale omstandigheden hebt gecreëerd voor een explosie. „Vergelijk het maar met carbid schieten."

Nooit meer zo’n vloer

Henk van der Wind, de melkveehouder in Maarsbergen bij wie woensdagmorgen de koeien in de put geraakten, maakt zich grote zorgen over de opgehoopte gassen onder die emissiearme vloeren. „Daar moet wat aan gebeuren. Een vonkje van de mestmixer kan hier de explosie hebben veroorzaakt.”

Het is niet de eerste keer dat emissiearme stalvloeren voor een ontploffing zorgen. In 2019 was er in een stal in Markelo ook al een ontploffing door opgehoopte mestgassen. Er werden na dat incident Kamervragen gesteld over die vloeren. „En toch zijn ze er nog steeds.” Van der Wind vindt daarom dat er nu echt goed gekeken moet worden: „De overheid moet een conclusie trekken over deze stallen. Het is al vaker misgegaan. Het is een wonder dat er geen menselijke slachtoffers zijn gevallen."

Als boeren hun bedrijf willen uitbreiden, moeten ze dikwijls aan een emissiearme vloer. De laatste jaren neemt de kritiek hierop toe vanwege het explosiegevaar maar ook omdat onderzoeken zouden uitwijzen dat de vloeren toch niet voor minder uitstoot zorgen. Van der Wind zoekt dan ook een andere oplossing: „Wij willen deze vloeren niet meer. Het risico is veel te groot."

Potentiële bommen

Van der Wind verwijt de overheid deze ‘aanpak’ wel, want we kennen de incidenten inmiddels, en er gebeurt niks mee volgens de melkveehouder. „Het gekke was dat m’n zoon in de stal was toen de enorme explosie plaats vond. Hij stond op 8 meter afstand. Ik was in huis en hoorde het, en ik wist op hetzelfde ogenblik, omdat we aan het mixen waren, wat er moest zijn gebeurd. Dat is bizar, want we zitten naast de snelweg en het had dus ook een ongeluk kunnen zijn. Mijn zoon zag de ontploffing; de betonvloer ging met de koeien erop een meter omhoog.”

Van der Wind vraagt zich af ‘hoeveel potentiële bommen’ er nog zijn in Nederland. „Mest produceert brandbaar gas, en dat gaat vroeg of laat fout. Met een vonkje van de mestschuif, een robot of de koeborstel. De overheid moet er niet te lichtvaardig over denken.”

Voorkom schuim op de mest

Stobbelaar beaamt het verhaal van Van der Wind over de risico’s van deze dichte vloeren. Volgens Stobbelaar leert de ervaring dat het rantsoen en de manier van voeren een heel grote invloed hebben op het sluimerende gevaar in de kelder. „Het wrange is dat er heel veel aanwijzingen zijn dat de groenlabelvloeren sowieso al niet doen waarvoor ze zijn gemaakt.” Daarom waarschuwt Stobbelaar dat je mestschuim door je manier van voeren moet proberen te voorkomen en alleen mixen als er voldoende wind is.

Stobbelaar deed voor Hof van Twente onderzoek naar de stalexplosie in Markelo en voor het netwerk Mineral Valley Twente ammoniakmetingen in tientallen stallen.