Gelekt: VVD en CDA willen boeren gebiedsgericht uitkopen of verplaatsen, zonder onteigening

Het document, dat door CU-onderhandelaar Gert-Jan Seegers (foto) per ongeluk in de trein was achtergelaten, en door een medepassagier naar de redactie van De Volkskrant was gestuurd, heeft geen formele status, benadrukken de partijen. Bovendien dateert het document van eind september, en zijn de formatiebesprekingen alweer verder, stellen de formerende partijen. Het stuk is dus zogezegd een gepasseerd station. Desondanks laat het zien hoe CDA en VVD in de formatiebesprekingen staan.

Eerlijke boterham

De twee partijen streven naar ‘een land- en tuinbouw die kwalitatief hoogwaardig is en een belangrijke bijdrage levert aan een duurzame voedselvoorziening, met de randvoorwaarde dat boeren een eerlijke boterham kunnen verdienen.’ Daarvoor, stellen de partijen in het document, moet niet enkel het stikstofprobleem worden aangepakt, maar moet dat gebeuren in een integrale aanpak waarbij ook zaken als de kaderrichtlijn water en de CO2-uitstoot worden betrokken.

Gebiedsgericht, met Landschapscommissaris

Concreet willen de partijen dus veertien tot negentien miljard euro reserveren voor een pakket aan maatregelen, zoals de opkoop of verplaatsing van piekbelasters, voor natuurherstel, ruilverkaveling, innovatie, etcetera. Opkoop zou moeten gebeuren op basis van ‘minnelijke verwerving’, en dus zonder bedrijven te onteigenen.

De partijen willen dit bereiken met een gebiedsgerichte aanpak, en daarvoor een Landschapscommissaris benoemen die hieraan uitvoering geeft. Hij moet kijken wat er ‘met betrekking tot de ruimte, de natuur en de landbouw nodig is, om zo de transitie naar een duurzame landbouw en de aanpak van de stikstofproblematiek in gang te zetten en op gang te houden.’

Naast de gebiedsgerichte aanpak willen CDA en VVD reductiedoelen per sector en per gebied wettelijk vastleggen. Boeren moeten zelf zorgen dat die doelen gehaald worden, maar krijgen daar ook de wettelijke ruimte voor. Met andere woorden, de partijen willen het oerwoud aan regelgeving verminderen, en in plaats daarvan doelen stellen. Boeren zijn dan zelf verantwoordelijk voor het halen van die doelen, en kunnen zelf kijken hoe ze die doelen willen bereiken.

Boeren moeten worden beloond voor natuur- en landschapsbeheer. Ook willen de partijen inzetten op het vormen van ketencoöperaties om zo de positie van de boer te versterken. De VVD vindt het verder belangrijk dat er geen verplichting tot weidegang komt.

Verder spreken de partijen uit dat ze de Europese Green Deal van harte steunen.

Zuinig?

Veertien tot negentien miljard euro is een heleboel geld, maar de vraag is of dat genoeg is voor de gebiedsgerichte aanpak die de twee partijen voorstaan. In maart, vlak na de verkiezingen, hadden ambtenaren van de ministeries van LNV en van Economie en Klimaat al twee scenario’s uitgewerkt. Een scenario om het stikstofprobleem generiek aan te pakken zou - zo heeft het PBL uitgerekend - veertien miljard euro kosten. Het tweede scenario, dat gebiedsgericht werkte, met gerichte uitkoop of verplaatsing van piekbelasters, zou meer dan dertig miljard euro kosten, ruim het dubbele van de generieke aanpak en ook veel meer dan wat CDA en VVD in dit document voor een gebiedsgerichte aanpak willen reserveren. Maar goed, dat document was van meer dan een maand geleden, en ondertussen heeft het PBL in de Tweede Kamer duidelijk gemaakt dat dat 19 miljard euro toch veel te weinig is voor een gebiedsgerichte aanpak.