Ketose

Met bekappen en op een blokje zetten dacht ik dat het allemaal wel goed zou komen. Het afkalven ging erg zwaar waardoor Sjoukje uitgeput was en weinig puf en zin had in vreten en drinken, terwijl haar energiebehoefte toen juist erg groot was. Na een week kreeg ze baarmoederontsteking en begonnen we de aceton lucht te ruiken. De kenmerkende geur van ketose. Sjoukje had de afgelopen week veel te weinig gevreten waardoor ze nu ketose kreeg. (=slepende melkziekte). Later in de lactatie kreeg ze door een te lage weerstand ook nog eens mastitis. Doordat Sjoukje veel problemen heeft gehad deze lactatie heeft ze haar piekproductie verreweg niet gehaald, waardoor ze nog een keer extra moet kalven om de mijlpijl van 100.000 kg melk te behalen. Zomaar een voorbeeld uit de praktijk om te laten zien dat de gevolgen van ketose erg groot zijn.

Ketose kan al ontstaan aan het einde van de droogstand. Het ongeboren kalf groeit dan hard waardoor de baarmoeder veel ruimte inneemt in de koe. Dit zorgt ervoor dat de koe minder eetlust krijgt, terwijl de energiebehoefte dan juist groter wordt. Op dat moment zijn de energiebehoefte en energie- opname al uit balans. De koe staat aan het begin van de negatieve energiebalans. In figuur 1 is te zien dat de negatieve energiebalans al aan het einde van de droogstand kan ontstaan.

Na het afkalven neemt de energiebehoefte van de verse koe nog verder toe door de toenemende melkproductie. Helaas kan de koe deze energiebehoefte vaak niet bij vreten en zakt verder weg in de negatieve energiebalans. Om dit tekort aan energie te compenseren gaat de melkkoe haar lichaamsreserves aanspreken. De koe gaat haar eigen lichaamsvet gebruiken als energie. De verbranding van deze energie in de lever gaat niet altijd goed, dan komen er vrije vetzuren (=NEFA o.a. aceton) vrij bij de verbranding. De lever kan een klein deel van deze ketonen zelf verwerken en opruimen. Maar als er simpelweg te veel vetreserves moeten worden aangesproken komen er veel ketonen vrij. Deze kan de lever niet goed verwerken en slaat ze op in de levercellen. We spreken dan van leververvetting. Door die enorme vervetting kan de lever zijn centrale rol in de stofwisseling niet meer uitvoeren wat ernstige gevolgen kan hebben voor de koe.

Doordat de koe zich niet lekker voelt en haar weerstand onderdruk staat, eet ze te weinig en is de kans op het krijgen van een lebmaagdraaiing, baarmoederontsteking, mastitis en vruchtbaarheidsproblemen veel groter waardoor de koe nog verder wegzakt.

Monitoren en preventie zijn belangrijk!
Het is dus van belang om ketose te voorkomen. Hier moet al aan het einde van de lactatie mee begonnen worden. Door een passend rantsoen mag de koe richting de droogstand niet te zwaar worden. BSC 3-3,5 is optimaal.

In de droogstand is een passend en smakelijk droogstandsrantsoen van belang met een goede mineralenvoorziening. Met onze Prelactatiebrok kunt u de koe goed ondersteunen aan het einde van de droogstand zodat de koe goed en fris kan beginnen aan de lactatie. Stress is belangrijk om te voorkomen. Zorg ervoor dat de koe na het afkalven direct voldoende water tot zich neemt >30 liter. Dit verhoogt de droge stof opname van ruwvoer na het afkalven wat erg belangrijk is om de negatieve energiebalans zoveel mogelijk te beperken.

Via de MPR kunnen het aantal ketose koeien worden gemonitord. Een veehouder kan ketose ook zelf meten in de melk en urine met ketosestrips. Let op, want wanneer je één koe met zichtbare ketose hebt, zijn er gemiddeld ook vier koeien die aan subklinische ketose lijden. Die merk je niet op en ruik je niet, maar kun je wel meten. Mocht er een koe ketose hebben dan kan deze koe worden behandeld met propyleenglycol. Ook is glucogene energie erg belangrijk in het rantsoen. Denk hierbij aan gerst, mais(meel), tarwe en sodagrain.

Het is belangrijk om ketose te voorkomen omdat het grote gevolgen kan hebben voor zowel koe als bedrijf. De kosten worden geschat op meer dan €250,00 per koe per lactatie. Daarom zullen wij de komende tijd het thema ketose bij u behandelen. Want koeien die eenmaal in het ketose-treintje zijn gestapt krijg je er niet zomaar weer uit!