‘Opgave voor het buitengebied blijft onverminderd groot’

Gebiedscoöperatie O-gen was tot voor kort actief in het gebied in de regio Noord-veluwe, Amersfoort, Utrechtse Heuvelrug, Kromme Rijnstreek en Foodvalley. Sinds 2014 kwamen er vanuit de coöperatie projecten voor het landelijk gebied die met samenwerkingspartners van de grond kwamen. Ideeën voor het landelijk gebied werden in de coöperatie gerealiseerd inclusief financieringsvormen. De coöperatie realiseerde projecten in innovatieve landbouw, circulaire economie, energietransitie, natuur- en landschapsversterking, recreatieve voorzieningen en digitalisering van het buitengebied.

Botsende belangen

In de praktijk bleek dat gezamenlijk eigenaarschap van een gebied ook lastig kan zijn om ontwikkelingen verder te brengen. Directeur van de gebiedscoöperatie, Gerard van Santen: „In sommige gevallen botsen belangen te vaak, waardoor je niet verder komt in de gewenste richting. Ook ontbrak het soms aan daadkracht. Dit zie ik bijvoorbeeld terug bij de transitie van het boerenbedrijf. Zoals de maatschappelijke wens om intensieve veehouderij terug te dringen, de omschakeling naar kringloop-, natuurinclusieve of stadslandbouw, het combineren van agrarische bedrijfsvoering met de energietransitie en het verminderen van de stikstofuitstoot. In veel gevallen is er te weinig oog en oor voor het eigenbelang van de boer.”

Verkramping van de overheid

Voor boeren werkte O-gen mee aan het opzetten van de Agro ondernemersscan, het Agroloket en agrarische coaching. Zo kreeg de coöperatie veel directe contacten met boerenbedrijven. „Dat Gebiedscoöperatie O-gen stopt is erg jammer,” aldus van Santen. „We wilden dit model langer doorzetten, maar de balans tussen de belangen verschoof. Naarmate de uitdaging voor het buitengebied groter werd (zoals in de landbouw), merkte ik een verkramping waarbij de overheid meer grip wilde op ontwikkeling terwijl boeren en andere grondeigenaren wilden vasthouden aan hun zelfstandigheid en zelf meedenken en werken aan haalbare oplossingen. Ik wil regionale en landelijke overheden oproepen om mee te doen met kansrijke initiatieven. Met een open vizier de problemen en uitdagingen bespreekbaar maken met gebiedspartijen en het aandurven om besluitvorming gezamenlijk te laten plaatsvinden. Niet als eigenaar, maar als facilitator van een oplossing.”

Nieuw ontwikkelfonds

Een lichtpunt ziet Van Santen ook: „We blijven kansrijke projecten financieren via een nieuw ontwikkelfonds, het Jan Wolleswinkel Fonds. Dit is de opvolger van het bestaande O-gen Fonds en is als eerbetoon vernoemd naar de voorzitter van de Gebiedsraad Jan Wolleswinkel die jarenlang al zijn energie heeft ingezet voor het landelijke gebied. De resterende middelen van O-gen worden zo optimaal ingezet voor innovatie en ontwikkeling in het landelijk gebied.”

Partijen kunnen voorstellen indienen bij het nieuwe fonds. Een onafhankelijke adviesraad beoordeelt deze voorstellen. „Er mag best een redelijk risico in de projecten zitten”, zegt Van Santen. „ Het gaat om initiatieven die niet of slechts deels door banken worden gefinancierd. Als de adviesraad voldoende aanleiding ziet voor positieve impact op het gebied, zullen zij financieren. We hopen natuurlijk op een revolverend fonds dat aan de wieg staat van kleine en grote successen.” In de komende maanden zal het fonds verder vorm krijgen er wordt een fondsmanager geworven en het bestuur en de adviesraad worden benoemd.