Zestig jaar GLB - gaat het nu mis?

Gemeenschappelijk Landbouw Beleid. GLB. Drie woorden en in afkorting drie letters, die een enorme betekenis voor en invloed op boerenbedrijven en boerengezinnen hebben gehad sinds de inwerkingtreding van het allereerste GLB in mijn geboortejaar 1962.

Veruit de belangrijkste grondlegger van het GLB was Sicco Mansholt. Eind jaren tachtig en begin jaren negentig heb ik hem leren kennen in een aantal bijeenkomsten met jonge boeren en tijdens discussiebijeenkomsten met toenmalig EU-landbouwcommissaris Frans Andriessen over zijn hervormingsvoorstellen van datzelfde GLB. Voor mij meneer Mansholt en Sicco voor mijn ouders.

Meneer Mansholt bezocht in diezelfde periode ook een aantal keren ons bedrijf en ik koester de lange gesprekken tijdens onze rondgang over de kavels met gewassen, tijdens het ophalen van koeien uit de wei voor het melken en de rondgang langs jongvee en droge koeien buiten in de wei. Mansholt stelde vragen over het bedrijf en het reilen en zeilen maar ook over mijn kijk op beleid en deelde zijn zienswijzen, die soms ook wel verschillend waren. Zoals hijzelf zei: ”Het denken in ontwikkelingen staat nooit stil alles is altijd in beweging en beweegt vaak anders dan we eerder dachten.” Mansholt inspireerde en motiveerde enorm tot op de dag van vandaag.

Trends

Zijn belangrijkste les aan mij was dat de grote lijnen in toekomst voorspellen eigenlijk niet zo heel moeilijk is. Hij stelde: ”Bekijk de trends van de afgelopen 30 jaar en bedenk welke krachten deze trends kunnen doorbreken of wijzigen. Daarvoor zijn data heel belangrijk en weten wat er speelt.”

Meneer Mansholt werkte al met één van de eerste computers toen wij nog niet eens beschikking hadden over internet en email omdat deze nog niet voor publiek gebruik beschikbaar waren. Wat bijna niemand weet is dat de uitgangspunten/doelen van het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid, zoals vastgelegd in artikel 33 van het Verdrag van Rome, al die 58 jaar dezelfde zijn gebleven en Mansholt wist mij te verklaren waarom dit zo is. Zijn les was: ”Houd de dingen begrijpelijk, uitlegbaar en toepasbaar."

De 5 uitgangspunten/doelen van het GLB zijn;

• De productiviteit van de landbouw te doen toenemen door de technische vooruitgang te bevorderen en door zowel de rationele ontwikkeling van de landbouwproductie als een optimaal gebruik van de productiefactoren, met name de arbeidskrachten, te verzekeren;
• Aldus de landbouwbevolking een redelijke levensstandaard te verzekeren, met name door de verhoging van het hoofdelijk inkomen van hen die in de landbouw werkzaam zijn;
• De markten te stabiliseren;
• De voedselvoorziening veilig te stellen;
• Redelijke prijzen bij de levering aan verbruikers te verzekeren.

Voor Mansholt waren er drie leidende principes om de eerdergenoemde vijf doelen te realiseren.

Deze principes waren;

• Eenheid van de markt: een vrij verkeer van landbouwproducten binnen de EG;
• Bescherming van Europese producten;
• Financiële solidariteit: de landbouwuitgaven zijn geen nationale uitgaven, maar worden op EG-niveau gedaan.

En ze werkten prima, er kwam meer voedselproductie en dus voedselzekerheid. Voedsel werd een steeds kleiner aandeel van de totale besteding van de Europeaan.

Overschotten

In de jaren zeventig kwamen er overschotten van diverse producten en kwamen er beleidsaanpassingen. Er kwamen braaklegging van grond, bebossingen en voor een aantal producten kwamen er quota. De ons meeste bekende zijn die voor zuivel, suiker en aardappelzetmeel. Ook die quota hadden weer neveneffecten zoals verhoging van kostprijs en, vanwege de hogere kostprijs, vervanging door andere, goedkopere producten. De illusie bij veel mensen dat quota tot hogere boerenprijzen leiden is onjuist. De Europese melkprijs was tussen 2003 t/m 2007 onder de € 0,30 per kg en in 2009 zelfs onder de € 0,28 per kg melk. Deze jaren waren er wel quota, maar een sterk tegenvallende internationale vraag.

In 2000 werd in het Berlijn akkoord tot afbouw van quota en meer begeleidende maatregelen gekozen. Tevens werden toen compenserende bedragen ingesteld voor de verwachte lagere prijzen vanwege de afschaffing van de quota. Voor deze compenserende bedragen is toen hard geknokt in maart 2000 in EU verband door toenmalig minister van LNV Laurens Jan Brinkhorst. Zelf was ik daar samen met, toen LTO-collega, Aike Maarsing bij betrokken.

Mansholt voorzag deze beweging 10 jaar eerder al. En gaf aan dat de quota een tijdelijke oplossing konden zijn in een sterk globaliserende wereld. Boeren en vooral de verwerkers van hun producten moesten gaan innoveren in de markt om de gevolgen van het quota tijdperk op te vangen.

Vandaag de dag kunnen we stellen dat de verwerkers daar deels succesvol in zijn geweest. In akkerbouw is Avebe een goed voorbeeld van een succesvolle innovater die nu een meer dan stevige hoeksteen is van het boereninkomen voor de aardappelzetmeeltelers. Bij zuivel zie je ondanks de (terecht) klagende melkveehouders dat ondernemingen als Cono, Rouveen, Royal Aware en ook FrieslandCampina stevige ketenprojecten hebben opgezet die tot een hogere prijs leiden. De kosten in de melkveehouderij zijn ook explosief gestegen, voornamelijk door ondoordacht overheidsbeleid op het gebied van mestwetgeving en nu stikstofwetgeving. En nu weer is er een verandering onderweg van het EU-landbouwbeleid.

Klimaatbeleid is leidend

Het klimaatbeleid is leidend geworden. En dit wordt één grote, te voorziene, mislukking.

Het nieuwe beleid zal over twee jaar worden ingevoerd en de nationale lidstaten hebben van EU Green Deal-commissaris Frans Timmermans de opdracht gekregen om per lidstaat een plan te maken om zijn Farm to Fork en Biodiversiteitstrategieën uit te werken. En daar gaat het mis. Geen Gemeenschappelijk Landbouw Beleid maar een nationale invulling die per lidstaat enorm kan gaan verschillen in uitwerking. Wel hebben Timmermans en zijn Kabinetschef voormalig Greenpeace-activist Diederik Samson een aantal streefdoelen geformuleerd.

• Braaklegging van 10% van de landbouwgrond;
• Vermindering van 20% van het gebruik van chemische meststoffen;
• Vermindering van 50% van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen;
• 25% van de landbouwgrond voor biologische productie;
• Aanplant van 3 miljard bomen; (volgens mij een verlies van circa 6% EU-landbouwgrond)
• Vermindering met 50% van het gebruik van antibiotica bij vee.

Het Amerikaanse ministerie van LNV heeft een berekening gemaakt en die zegt dat dit beleid ondanks hogere prijzen voor voedsel toch zal zorgen voor lagere boereninkomens vanwege de sterke kostprijsstijging en lagere productie. Ondertussen ben ik zo ver dat een verdere afbouw van het EU-beleid en minder regelgeving beter zal zijn voor boereninkomen dan de voorstellen van Timmermans. Helemaal als daar door Nederlandse ambtenaren, Tweede Kamerleden en Ngo’s nog allerlei Randstedelijke koppen op worden gezet.

Honger en onrust

Rudy Rabbinge sprak in een interview in het Financieel Dagblad dat het beleid van zijn voormalige partijgenoot Frans Timmermans gaat leiden tot bijna genocide. Honger en onrust in de wereld. Sicco Mansholt zou vragen stellen. Leg eens uit waarom. Wat is je doel met deze voorstellen? Wat zijn de effecten en kan het überhaupt 25% biologische productie? Is daar een markt voor en kan en wil de consument dat betalen?

Vragen waar zowel Frans Timmermans als Diederik Samson de antwoorden nog niet op heeft gegeven.