‘Uitbreiding onttrekkingsverbod in de maak’

Het droogvallen van oppervlaktewateren zoals beken en sloten en daling van het grondwaterpeil leidt tot droogte en schade aan gewassen. Om dit zoveel mogelijk te beperken en de grondwaterstand zo lang mogelijk op peil te houden, mag er daarom in die gebieden geen oppervlaktewater meer onttrokken worden.

Onttrekken van grondwater is op dit moment nog toegestaan. Hiervoor moet wel een vergunning of melding volgens regels van het waterschap zijn afgegeven. Maar het onttrekkingsverbod is niet genoeg wat Waterschap Vallei en Veluwe betreft. Edwin Spikkert, woordvoerder van het waterschap: „We overwegen uitbreiding van maatregelen om de (grond)watervoorraad in het werkgebied te beschermen.”

Wanneer grondwater in de ban?

Hoewel het werkgebied van Vallei en Veluwe over één van de grootste zoetwatervoorraden van Nederland beschikt, kan daarvan niet onbeperkt gebruik van worden gemaakt, volgens het waterschap. Spikkert: „Wanneer we een besluit nemen over uitbreiding van het verbod, is ongewis, daar zit geen tijdsslot op. Dat ligt ook aan de weersomstandigheden.” Waterschap Vallei en Veluwe ziet het neerslagtekort al vroeg in het seizoen toenemen. Er valt weinig regen en het groeiseizoen is net begonnen, waardoor de verdamping toeneemt. In delen van het werkgebied is de situatie zorgelijk volgens het waterschap. In de lage gebieden, zoals de IJsselvallei, staat het grondwater al lager dan in mei vorig jaar. Beken en watergangen zijn nog watervoerend, maar de beken stromen al langzamer.

Zoetwatervoorraad onder druk

De Veluwe en ook de Utrechtse Heuvelrug hebben grote zoetwatervoorraden. Om een goed beeld te vormen van de omvang bevat de grond van de Veluwe circa 10 keer het water van het IJsselmeer. Door veranderingen in land- en waterverbruik is hier jaarlijks 150 miljoen kubieke meter minder water per jaar beschikbaar dan 100 jaar geleden. Terwijl afgelopen jaren de neerslag is toegenomen. Nu we als gevolg van klimaatverandering vaker te maken krijgen met schaarste van water, is volgens Vallei en Veluwe zorgvuldig, zuinig waterbeheer nodig.

Herinrichten van gebieden!

Voorbeelden van maatregelen die het waterschap al genomen heeft, zijn een verbod op het onttrekken van oppervlaktewater en een aangepast peil- en maaibeheer. Dit zijn korte termijn maatregelen. „Gezien de omvang van het probleem is dit niet voldoende. Het langdurig neerslagtekort en daaruit volgende droogte en de schade die ontstaat, wordt steeds urgenter en vraagt om andere keuzes en ingrepen. We moeten werken aan een klimaatrobuust watersysteem. Dit vraagt om het herinrichten van gebieden, andere vormen van land- en bodemgebruik, meer water sparen en vasthouden en minder afvoeren.”

Uitbreiden maatregelen onvermijdelijk

Uitbreiding van de maatregelen zijn onvermijdelijk volgens het waterschap. Voorbeelden van die maatregelen zijn uitbreiding onttrekkingsverbod oppervlaktewater en grondwateronttrekkingen verbieden. Op het moment dat de rivierwaterstanden gaan dalen en het IJsselmeerwater gebruikt moet worden voor andere gebieden kan het onttrekkingsverbod voor oppervlaktewater ook voor de andere delen van het gebied worden ingesteld. Concreet gaat het dan om de Noordelijke IJsselvallei, de Gelderse Vallei en de polders langs de Randmeren. In 2018 was dit het geval.

Laagwaardig gras en mais

Het waterschap overweegt om ook buiten de beschermde natuurgebieden en met name in kwetsbare en gevoelige gebieden grondwateronttrekkingen te beperken of te gaan verbieden. In een zone van 200 meter rond beschermde kwetsbare natte natuurgebieden is het al permanent verboden. Uitgangspunt bij deze besluiten is de zogenaamde Verdringingsreeks waarin landelijk en regionaal is bepaald welke functie bij een dreigend tekort aan water als eerste beperking krijgen opgelegd en welke als laatste. „Te denken valt in eerste instantie aan grondwateronttrekkingen voor beregening van laagwaardige teelt zoals gras en mais. Of onttrekking van grondwater voor bepaalde industriële activiteiten. Er valt een eerste winst te behalen door niet overdag maar ‘s nachts te beregenen.”