Column: Jarenlang bashen van landbouw betaalt zich uit

Rik Grashoff van GroenLinks in Brabant sprak vorige week tijdens een vergadering van Provinciale Staten over de Peelbrand in zijn provincie. Droogte en stikstof waren volgens hem verantwoordelijk voor de brand die vorige week maar moeilijk onder controle was te krijgen. Stikstof dus. En dus ook landbouw. Doordat er overal gras groeide in plaats van hei, kon de brand zo groot worden, meent Grashoff. Alsof heide niet brandt...

Ontwatering

In het daaropvolgende weekend ging de discussie online verder en bemoeide een hoogleraar ecologie van Wageningen UR zich er mee. Ontwatering voor de landbouw heeft de natuur uitgedroogd en zie daar: de oorzaak van de grote brand. De feiten liggen echter heel anders. Door de hoge grondwaterstand (tot bijna aan het maaiveld) was het gebied ontoegankelijk voor de brandweer. Vandaar de blushelikopters. Dit verklaarde de brandweer, één van de weinige echt onafhankelijke instituten in Nederland. Dat de bovenste paar centimeter door een nagenoeg regenloze maand kurkdroog was, maakte het gewas tot pure brandstof. Maar mensen als Rick Grashoff dienen een andere agenda dan die van de huidige landbouw. Dus zij denken simpelweg ‘kom, we geven de landbouw de schuld’.

Calimero-titel

Op die gelijknamige bijeenkomst van twee jaar geleden, die ik mede organiseerde met de journalisten Joost van Kasteren en Geesje Rotgers, spraken mensen vanuit de onderzoeksjournalistiek, het wetenschappelijk onderzoek, media (NRC) en Raad voor de Journalistiek. Op de bijeenkomst zelf werd de titel van de bijeenkomst op het podium beschouwd als een stukje zelfbeklag; een calimero-titel. De landbouw moest niet piepen dat ze altijd zo negatief in het nieuws kwam. Nieuws is per definitie negatief, was de teneur. De politie komt ook negatief in het nieuws, de journalistiek ook, de wetenschap ook, dus boeren moesten niet zo zeuren.

Opkoopregeling

Afgelopen vrijdag zagen we het effect van al dat framen. Het jarenlang bashen van de landbouw door de media, onderzoekswereld, biologen, politiek etcetera, betaalde zich uit. Door landbouw overal maar de schuld van te geven, is er een politieke situatie ontstaan in Den Haag die ervoor zorgt dat een deel van de landbouwsector gerust kan worden opgeofferd. Er komt een nationale opkoopregeling voor landbouwbedrijven. Een gemiddelde burger die dag in, dag uit hoort dat alle problemen van de achteruitgang in soorten planten en dieren te wijten zijn aan de landbouw, slikt het voor zoete koek. Dus bang voor stemmenverlies op dit onderwerp hoeft de politiek niet te zijn. Het kost wel wat, maar ach… de nationale schatkist blijkt door de coronacrisis helemaal geen bodem te hebben, dus wat maakt 5 miljard uit? Tenenkrommend vond ik overigens de reacties van stikstofprofessoren en politieke partijen van linkse signatuur. Het was allemaal weer niet genoeg. Geen idee waar zij het geld vandaan halen, maar goed. Het is geen eigen geld, het zijn belastingcenten. Dezelfde centen als waar hun salaris uit bestaat. Dezelfde centen die onder andere door de sterke innovatiekracht van de landbouwsector naar de schatkist vloeien.

Niet vóór landbouw

De mensen die de beslissingen nemen over de landbouw, hebben zelf weinig kaas gegeten van onze sector. Carola Schouten mag dan wel een boerendochter zijn, boerenbloed lijkt haar vreemd. Voorzitter André Arfman van het NAJK verwoordde het woensdagavond in onze eerste online uitzending van Agrio TV Live naar aanleiding van de stikstofbrief als volgt: „We hebben wel een minister van stikstof en van landbouw, maar niet vóór landbouw”. Ik denk zelf dat zij niet de touwtjes in handen heeft op het gebied van stikstof. Het zou namelijk fair zijn om alle sectoren die stikstof uitstoten een ambitie te geven. En je zou als overheid ook kunnen stellen dat er een opkoopregeling komt voor de industrie en de scheepvaart. Die sectoren krijgen echter subsidie en doelstellingen mee om hun bedrijven gewoon door te laten draaien, zodat ze minder stikstof gaan uitstoten. KLM krijgt een grote zak geld om straks het milieu weer te vervuilen. Het moet het Landbouw Collectief als muziek in de oren klinken. Zij deden dit soort voorstellen ook voor landbouw, maar helaas. Met D66 in het kabinet moet de sector kleiner. En D66 brandt de vingers er niet aan want ChristenUnie moet het uitvoeren.

Carola video’s

Om haar imago te redden, hebben ambtenaren op het ministerie van LNV bedacht dat het leuk zou zijn als Carola vragen beantwoordt via filmpjes op socialmedia. Filmpjes van pak ‘m beet 60 seconden per stuk. Maar het stikstofdossier is hartstikke ingewikkeld! Het is juridisch moeilijk om beleid te ontwikkelen en overeind te houden. De stikstofdiscussie gaat over biologische processen in natuurgebieden die we lang niet altijd goed begrijpen. De stikstofdiscussie gaat over wetenschappelijk onderzoek dat ontbreekt waardoor we vooral afhankelijk zijn van modellen. En dan is er nog een politieke dimensie die invloed heeft. Dat kun je niet in zo’n kort socialmedia-filmpje uitleggen.

Jeuk

Ik zag die filmpjes gisteren voor het eerst en vond het beschamend. Het is vast goed bedoeld, maar ik krijg er jeuk van. Tijdens onze live uitzending woensdagavond bleek hoe ingewikkeld het stikstofdossier is en hoe boeren met hun handen in het haar zitten. Bedrijven die vooruit proberen te denken, hun investeringen daarop proberen af te stemmen om het familiebedrijf van generaties voort te zetten en dan opeens in een stikstofcrisis verzeild raken. Het is opeens onzeker hoeveel dieren je mag houden en of je bedrijf nog bestaansrecht heeft. Eén van de boeren vroeg zich af of een vrijwillige opkoopregeling betekent dat het ook echt vrijwillig is. Dit is geen compliment voor het ministerie van LNV en de rest van het kabinet met CDA en VVD. Het geeft aan hoe weinig vertrouwen er is in de overheid. Helaas kan ik die boer geen ongelijk geven.