Van Maanen: ‘Kan stikstof niet even in de ijskast?’
Jeroen van Maanen, bestuurslid FDF en mede-initiatiefnemer van het Landbouw Collectief (LC), heeft een kater aan het gesprek met minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedelkwaliteit (LNV) overgehouden. Echter, geen verrassende kater, stelt hij. Van Maanen zegt dat het LC momenteel tussen twee vuren zit. „Ergens wil je hoop houden, want als je de hoop opgeeft, heeft het ook geen zin meer om deze stikstofdiscussie te voeren met Schouten. Maar ergens is het ook hopen tegen beter weten in. Dus wat doe je? Stap je op omdat je geen invloed meer hebt of blijf je aan tafel terwijl je geen invloed hebt? Dan zit je er helemaal voor de kat z'n viool, zeg maar.”
Stikstof in de ijskast
Volgens het FDF-bestuurslid begon het gesprek, dat door de coronacrisis digitaal plaatsvond, met Schouten die haar medeleven uitsprak naar de boer in deze crisis. Daarop haakte het LC op in. „In tijden als dit, waarin we waarschijnlijk nog maar aan het begin staan van een grote crisis, hebben vitale sectoren zoals de landbouw het heel zwaar. De akkerbouw en de sierteelt hebben bijvoorbeeld pittige klappen gehad en een aantal sectoren blijven nog buiten schot. Maar het kan maar zo zijn dat die sectoren over een week ook in die ramp zitten. Neem de zuivel. We hebben aangekaart dat we hebben ondervonden hoe cruciaal de voedselvoorziening is en hoe snel de supermarktschappen leeg kunnen zijn. De landbouw is van levensbelang, ook na de coronacrisis wanneer de economie weer een boost moet krijgen. Kunnen we in deze tijd een bijzaak als stikstof niet even in de ijskast zetten? Dat wil niet zeggen dat we er inhoudelijk niets aan doen, maar dat er geen inspanningsverplichting komt. Het voordeel van de coronacrisis is dat de uitstoot van stikstof al flink omlaag is gegaan. Waarom zouden we het deel dat de landbouw dit jaar moet inleveren niet uit het coronaverhaal kunnen halen? Waarom verzilveren we die niet? Of de reductie die de landbuw dit jaar al heeft gehaald? Denk bijvoorbeeld aan de vrijgekomen stikstofruimte door de warme sanering van de varkenshouderij.”
Doorvoeren maatregelen
Daarop had Schouten volgens Van Maanen geen antwoord anders dan dat het simpelweg niet mogelijk zou zijn. Maar net zo onmogelijk acht Van Maanen de kans dat de beoogde maatregelen van Schouten op het gebied van voer, mest en uitrijden dit jaar nog door te voeren zijn. Van Maanen: „Voor de bemesting ben je nu al te laat want de grootste klap ligt er al op voor de eerste snede. En als je die maatregelen al wil opdringen, dan is het in ieder geval handig als je de boeren bij elkaar kan roepen, boeren kan opleiden of dat er op zijn minst een adviseur op de dam kan komen. Dat is nu allemaal niet mogelijk. Dat kan nog zomaar twee tot drie maand duren en dan ben je over het hoogtepunt van je jaar heen om überhaupt nog een verschil te maken.”
Geen technisch maar juridisch verhaal
De reden waarom Schouten de maatregelen van het LC niet overneemt, is puur een juridisch verhaal, meent het FDF-bestuurslid. „LNV moet de maatregelen borgen, want alles wat het ministerie doet, komt op de tafel van Vollenbroek te liggen. En als die ergens zijn vinger achter kan haken, zal hij er een rechtszaak van maken en daar is LNV heel erg bang voor. LNV meent dat haar voermaatregel makkelijker te borgen is. Dat is die op dit moment absoluut nog niet. Als dat wel zo zou zijn - dat de voermaatregel bij wijze van vandaag nog juridisch hard te maken is -, had ik het kunnen begrijpen. maar op dit moment zijn de maatregelen van LNV juridisch net zo onhaalbaar als de maatregelen die het Landbouw Collectief heeft voorgesteld. Het is dus absoluut geen technische discussie maar 100 procent een juridische discussie. Schouten zegt eigenlijk de hele tijd dat ze hetzelfde wil als het LC, maar als je dan om tafel gaat met juristen, worden alle voorstellen een voor een afgeschoten. Daar zit de krux. Tijdens het gesprek van deze week kwam dit weer op deze manier naar voren en dat was ook de reden dat we het gesprek hebben afgebroken. Omdat we aan het opboksen zijn tegen dat soort antwoorden. Als je tien keer zegt dat je hetzefde wil maar je zoekt niet naar mogelijkheden om die wil mogelijk te maken, dan houdt het een keer op.”
Achterover zitten
De werkzaamheden van het LC zijn niet voor niets geweest, zeg Van Maanen. De landbouw zit nu op één lijn en Schouten zal hoe dan ook de landbouw nodig hebben om de stikstofreductie te realiseren. „Hoe het verder loopt, durf ik ook niet te zeggen. Wij gaan even lekker achterover zitten. Met de provincies praten we wel verder want die gebiedsprocessen zijn wel van belang, maar Schouten mag heel diep nadenken of ze met de instelling die ze tot nog toe heeft laten zien, of ze daarmee de oorlog gaat winnen. We kijken eerst de komende tijd wat de bewegingen zijn vanuit Den Haag. Ze moeten nogal een verandering van gedrag en daden laten zien, willen we aan tafel komen. We hopen dat de Tweede Kamer Schouten ernstig gaat oproepen om het verstand te gebruiken en om de samenwerking met het Collectief voort te zetten. En dan is het een kwestie van één telefoontje en je zit weer aan tafel.”
Logitiek Park Moerdijk
Het LC heeft ook met Schouten gesproken over de ontwikkelingen rondom logistiek park Moerdijk in Brabant. De Brabantse provincie heeft de portemonnee getrokken om veehouderijen verspreid over heel Nederland uit te kopen om zo stikstofruimte te creëren voor het logistieke park. Extern salderen, zoals dat heet. FDF is, vanzelfsprekend, niet blij met deze ontwikkeling. „In feite is extern salderen nog niet mogelijk, maar het is wel iets wat LNV mogelijk wil gaan maken. Het ministerie is al teruggekomen op een eerder besluit want eerst zouden ze het extern salderen een jaar openzetten voor ze gingen evalueren. Ze hebben nu gezegd dat ze het een maand open zetten en daarna evalueren. Dat is al twaalf keer zo kleine sprong. Maar ja, mocht er vraag zijn, ook binnen een maand kan een kaalslag plaatsvinden. Het is waanzin, maar aan de andere kant is het ook fantastisch dat dit nou gebeurd. Nu al, voordat het hele plan van extern salderen goedgekeurd zou worden, laat een provincie - in dit geval Brabant - zien waar wij al die tijd al voor gewaarschuwd hebben en hartstikke bang voor waren. Iets waarvan mensen dachten dat het wel los zou lopen. Nou, het loopt helemaal niet los, want nog voordat het überhaupt mogelijk is om extern te salderen, gaan provincies al op de kooptour. Nu is het nog een provincie, maar als Shell morgen een rondje stikstofruimte nodig heeft, gaan zij ook de markt op. De vrees voor de leegkoop van de agrarische sector wordt steeds realistischer. Qua waarschuwend signaal is het fantastisch, als feit op zich is het een drama.”
Miljoenen voor de neus
De timing is ook erg ongelukkig. Door de coronacrisis zitten veel boeren in financieel zwaar weer of zien ze de donkere wolken in de verte opdoemen. „Als je boeren nu een paar miljoen voor de neus houdt, is het heel aannemelijk om te zeggen dat er genoeg boeren gaan happen. En in een paar individuele gevallen kan je niets anders dan die boeren groot gelijk geven. Dat is heel simpel. Maar zulke mensen zullen dat ook met pijn in het hart doen, want voor de toekomst van de agrarische sector is het een rampzalig iets.”
Slapen met koeien of met auto's
Van Maanen zegt dat de stikstofdiscussie ver is afgedwaald van waar het ooit om begonnen is: stikstofdepositie in Natura 2000-gebieden. En met boerderijen die leeggekocht worden, kan ook de luchtkwaliteit een flinke tik verwachten. „Ammoniak heeft nogal wat positieve effecten. Ammoniak is een base die nogal wat fijnstof uit de lucht aan zich bindt. Kijk ook maar wat AdBlue in dieselmotoren doet. Dat is gewoon zuiver ureum. Dus ja, ze gaan een zuiverend product vervangen door een verzurend product (NOx) en dan komt die mooie metafoor om de hoek kijken. Wat doe je liever: in de garage slapen met vijf koeien naast je of met vijf draaiende auto's. Die snapt iedereen, alleen Schouten snapt 'm nog niet. Het kabinet is in staat om die koeien in te ruilen voor die auto's.
