Nuchtere kalveren mogen toch wel worden afgevoerd
In haar brief aan de Tweede Kamer schrijft de minister: ‘Daarnaast is door de omschrijving in de regeling onbedoeld de situatie ontstaan dat kalveren van melkveebedrijven niet meer mogen worden afgevoerd naar kalverbedrijven. Dat heb ik aangepast.’
Onduidelijkheid over vervoer kalveren door inconsistent beleid
Op vragen van de redactie hierover, antwoordt de woordvoerder van het ministerie van LVVN: ‘Hoe de regeling in eerste instantie was opgeschreven was de uitwerking zoals op onze vraag- en antwoordpagina staat, is dat het ook gold voor kalveren in de melkveehouderij. Er is besloten dat de uitwerking hiervan te rigide is en onbedoeld de situatie is ontstaan dat kalveren van melkveehouderijen niet zouden mogen worden afgevoerd (en het bezoekersverbod daarmee ook voor melkveehouderijen zou gelden). Dit is met de gewijzigde regeling rechtgezet.’
Afgelopen weekend kwamen bij de redactie van Agrio vragen binnen of het afvoerverbod van kalveren ook van toepassing was op melkveebdrijven. Toen deze vraag bij het ministerie van LVVN werd neergelegd, is de vraag-en antwoordpagina op de website van de Rijksoverheid aangepast en is deze vraag ter verduidelijking toegevoegd. Nu is dit besluit alweer gewijzigd.
Of er veel kalveren gaan worden vervoerd deze week valt te bezien. De sector besloot deze week zelf al om geen kalveren te vervoeren. Ook de veemarkten in Purmerend en Leeuwarden blijven deze week uit voorzorg dicht.
Geen MKZ virus in 1 kilometerzone
Op de drie preventief geruimde bedrijven in de straal van 1 kilometer rondom het besmette bedrijf in Hönow is geen MKZ virus aangetoond. Eén van de drie onderzochte bedrijven was een varkensbedrijf, waarvan bij onder meer bij LTO-ledenblad Nieuwe Oogst is gesuggereerd dat het mogelijk om een besmet bedrijf zou gaan. ‘Er is daar géén MKZ virus aangetoond’, benadrukt de minister in haar brief. Tot nu toe zijn er geen signalen van meer besmettingen in Oost-Duitsland.
Etensresten uit buitenland mogelijke bron van insleep bij Duits waterbuffelbedrijf
De Europese Commissie (EC) heeft op maandag 13 januari een extra overleg ingepland voor alle lidstaten van de Europese Unie, om de beschikbare informatie over de situatie in Duitsland met iedereen te kunnen delen.
Eerste uitbraak sinds 1988
De MKZ-uitbraak in Brandenburg betreft de eerste MKZ-besmetting in Duitsland sinds 1988. Het virus is gekarakteriseerd als een serotype O. Duitsland gaf aan dat dit virus veel overeenkomsten vertoont met een MKZ-virus dat in 2024 in Turkije is aangetroffen. Het is niet bekend hoe het virus op de locatie in Duitsland terecht is gekomen en evenmin wanneer het eerste dier besmet is geraakt.
De Duitse deskundigen schatten in dat de infectie vermoedelijk in december zou zijn begonnen. Alle 14 waterbuffels op de besmette locatie zijn positief getest op de aanwezigheid van virus en antistoffen. Tot op heden zijn er geen nieuwe besmettingen gevonden en ook is niet bekend of dit het eerste bedrijf is, het zogenaamde indexbedrijf.
Etensresten als bron virus
Als mogelijke bron van infectie worden etensresten uit het buitenland genoemd, die MKZ virus bevatten en zijn achtergelaten in het natuurterrein waar de buffels liepen. Er wordt nog onderzoek gedaan. Duitsland heeft de drie bedrijven in de straal van 1 kilometer rondom het besmette bedrijf preventief geruimd.
De dieren op deze drie locaties zijn negatief getest. Eén daarvan was een varkensbedrijf, waarvan in de media is gesuggereerd dat het een besmet bedrijf was. Er is daar géén MKZ virus aangetoond. Tot nu toe zijn er geen signalen van meer besmettingen. Duitsland zal op verzoek van de lidstaten een lijst opstellen van riskante transportbewegingen vanaf 1 december. Als er meer informatie beschikbaar komt, worden de EC en de lidstaten geïnformeerd.
Eerste 125 monsters negatief op MKZ
Na het bekend worden van de MKZ-uitbraak, heeft de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) direct in beeld gebracht of en hoeveel dieren er vanaf 1 december vanuit Brandenburg al dan niet rechtstreeks naar Nederland zijn vervoerd. Het gaat in totaal om 3.600 kalveren, 6 runderen, 125 schapen en 4 dieren waarvan niet wordt vermeld tot welke diergroep zij behoren.
De 3.600 kalveren staan op 125 kalverhouderijen verspreid door Nederland. De NVWA bezocht op de afgelopen dagen reeds 117 van de 125 bedrijven en bemonsterden 3.399 kalveren. Daarnaast bezocht de NVWA 2 andere bedrijven waar 4 dieren zijn bemonsterd. Om wat voor een dieren het gaat, vermeldt de brief niet. De eerste 125 labuitslagen zijn negatief, de rest van de uitslagen komen deze week stapsgewijs binnen. De verwachting is dat eind van de week alle uitkomsten bekend zijn.
Naast de kalveren kwamen er ook 6 runderen uit de deelstaat Brandenburg naar Nederland. Deze runderen staan op 4 bedrijven, die tot de uitslag van de monstername bekend is, zijn geblokkeerd. Hetzelfde geldt voor een schapenbedrijf dat 125 schapen opkocht in de getroffen deelstaat.
Noodvaccinatie alleen na overleg met sector
In het in 2023 geactualiseerde beleidsdraaiboek wat in werking treedt bij een MKZ-uitbraak is ook de maatregel noodvaccinatie opgenomen. Bij een uitbraak kunnen alle gevoelige dieren in een 2-kilometerzone rondom een uitbraak worden gevaccineerd. Daarmee wordt het (preventief) ruimen van gezonde, niet-besmette dieren zoveel mogelijk voorkomen.
Over dit noodvaccinatiebeleid is uitvoerig en geregeld met de sectoren gesproken. Deze hebben hiermee ingestemd. Onder andere vanwege de consequenties zal vaccinatie pas in geval van besmetting eventueel worden ingezet en niet als preventieve maatregel zonder besmetting. Een besluit tot vaccinatie zal worden genomen na overleg met de sectoren. De betrokken sectoren is inmiddels gevraagd om voorbereidingen te treffen voor vaccinatie in een noodsituatie.
Beperkingen bij vaccinatie
Het vaccineren van dieren tegen MKZ is aan Europese voorwaarden verbonden. De betreffende Europese verordening stelt eisen aan de surveillance van gevaccineerde dieren. Ook omschrijft de verordening de beperkingen die er zijn ten aanzien van het vervoer van gevaccineerde dieren en rauwe melk en rauw vlees afkomstig van gevaccineerde dieren naar andere lidstaten. ‘Zo is afvoer van dieren naar buiten de vaccinatiezone niet toegestaan, tenzij naar het slachthuis. De producten moeten gekanaliseerd worden afgezet en mogen alleen naar andere lidstaten worden verplaatst als deze producten een behandeling hebben ondergaan. Dat gaat gepaard met kosten en afwaardering van de producten en zal voor de sectoren dus negatieve financiële gevolgen hebben. Dat geldt ook voor houders van ongevaccineerde dieren, omdat Nederland zijn vrijstatus verliest’, schrijft de minister in haar brief.
Vaccins zijn besteld
Na overleg met de betrokken sectoren heeft minister Wiersma, om goed voorbereid te zijn op een eventuele MKZ-uitbraak, een eerste batch van 100.000 vaccins besteld. Het betreffende vaccin biedt bescherming tegen dit MKZ virus serotype O. Met dit vaccin kan onderscheid worden gemaakt tussen dieren die gevaccineerd zijn en gevaccineerde dieren die ook besmet zijn geraakt (DIVA-principe, Differentiating Infected from Vaccinated Animals).
Deze vaccinatie kan direct worden ingezet wanneer er een besmet bedrijf is in Nederland, om verdere verspreiding van het virus zoveel mogelijk te voorkomen. De gevaccineerde dieren kunnen de gewone productieperiode op de bedrijven blijven.
Deskundigengroep Dierziekten schetst twee scenario’s
De minister heeft de Deskundigengroep Dierziekten om een risicobeoordeling gevraagd.
Twee scenario’s
De deskundigen beschrijven twee scenario’s. Het eerste scenario gaat ervan uit dat het waterbuffelbedrijf het eerste en enige besmette bedrijf is. Het tweede scenario is dat er meer bedrijven besmet zijn. In dat geval is de situatie nog erg onzeker. Ze achten het nu nog te vroeg om te kunnen onderscheiden welke van de twee scenario’s het meest waarschijnlijk is. Daar is aanvullende informatie voor nodig. Bij het scenario waarbij alleen het waterbuffelbedrijf in Duitsland besmet is, wordt het risico voor Nederland op insleep van MKZ-virus uit Duitsland laag tot zeer laag ingeschat. Het bedrijf heeft weinig contacten en waarschijnlijk is het dan een geïsoleerd geval. In het tweede scenario, met meer besmette locaties, wordt het risico op insleep vanuit Duitsland als matig ingeschat, vanwege verschillende mogelijke (indirecte) dierbewegingen. Er bestaat onzekerheid ten aanzien van beide scenario’s. De kans is heel erg klein, maar niet nihil, dat in Nederland al een MKZ-introductie heeft plaatsgevonden, vóórdat de maatregelen in Duitsland op 11 januari van kracht werden. De deskundigen geven aan dat het belangrijk is om waakzaamheid te betrachten, zeker voor houders van diersoorten die gevoelig zijn voor MKZ.
Insleep voorkomen
Er dient aandacht te zijn voor de risico’s op insleep van MKZ-virus uit risicogebieden via bezoekers, voedsel, afval, dierlijke producten en dergelijke. Het is belangrijk dat verdenkingen bij NVWA worden gemeld en dat dierenartsen, veehandelaren en veehouders de ernst van de situatie onderkennen, en ook klinische verschijnselen van MKZ weten te herkennen. Ik onderschrijf dit belang en heb daarom hier in alle communicatie op gewezen. Ook heb ik de Gezondheidsdienst voor Dieren en Wageningen Bioveterinary Research gevraagd om stakeholders te informeren over de verschijnselen en epidemiologie van MKZ. Zij organiseren op 15 januari een webinar.
Genomen maatregelen effectief
De door mij genomen maatregel van het blokkeren van bedrijven met dieren uit het getroffen gebied, wordt door de deskundigen effectief geacht. Ook het onderzoeken van blauwtong-monsters is volgens hen mogelijk effectief. Grondige desinfectie van transporten uit Duitsland, en/of risicogebieden, is belangrijk. Een tweede desinfectie van veewagens die leeg terugkeren uit Duitsland is al jaren verplicht. Daarnaast zijn sectoren zeer beducht voor MKZ en zijn zeker alert. Ik zie op basis van de risicobeoordeling door de deskundigengroep op dit moment geen aanleiding tot het nemen van aanvullende maatregelen.
Geen MKZ in Nederland
De minister sluit haar brief af met: ‘Zoals aangegeven zijn er op dit moment geen signalen dat er MKZ in Nederland is. Ik doe doorlopend onderzoek naar de situatie. Dit gebeurt in goede samenwerking met de sectoren en andere stakeholders, iedereen is alert en bewust van de risico’s. De komende dagen zal nog meer duidelijkheid komen over de situatie in Nederland en Duitsland. Ik zal de Tweede Kamer daarover geregeld informeren.’
Tekst: Hermien van der Aa
Woont en werkt op een melkveebedrijf in Hernen met als neventakken educatie en zorglandbouw. Sinds 2020 parttime redacteur melkvee bij Agrio, waar ze hoofdzakelijk schrijft voor de website melkvee.nl, het vakblad Melkvee en de regiobladen
Beeld: Ellen Meinen
Bron: Tweede Kamer
