Ambtenaren: zonder alternatief voor NPLG haalt Nederland doelen niet

NPLG-maatregelen zouden doelmatig en efficiënt zijn en bijdragen aan meerdere doelen. Als deze gebiedsgerichte aanpak wel zou worden uitgevoerd, waren de doelen op het gebied van natuur (waaronder stikstof), water en klimaat in zicht gekomen. Daardoor zou er meer ruimte kunnen ontstaan voor legalisatie van PAS-melders, vergunningverlening en het kunnen afwijzen van intrekkings- en handhavingsverzoeken, zo staat in de notitie die de ambtenaren deze zomer hebben gemaakt.

Botsing tussen doelen

Nu het NPLG is geschrapt, moet er worden teruggevallen op een sectorale aanpak. Hierdoor kunnen regels voor boeren zich stapelen en wordt het risico vergroot dat er meer maatregelen voor verschillende doelen moeten worden genomen. Dit kan tegenstrijdig werken.

Als voorbeeld wordt in de notitie een investering in een stalsysteem genoemd. Als een veehouder investeert in een techniek waarmee wel stikstof wordt gereduceerd, maar dit systeem onvoldoende rekening houdt met de klimaatdoelen, dan kan er sprake zijn van een desinvestering. Het NPLG bekijkt alle doelen in samenhang en is daarom een beter instrument.

Juridische impact

Ook op andere vlakken heeft het schrappen van het NPLG gevolgen. Juridisch is op dit moment vergunningverlening al nauwelijks mogelijk. Bij extern salderen moet de vergunningverlener aantonen dat de natuur niet verslechtert. Dit kan via onderbouwde maatregelenpakketten. Zonder maatregelen uit de NPLG-aanpak wordt de onderbouwing moeilijker en kan dit ten koste gaan van de ruimte voor extern salderen. Ook de legalisatie van PAS-melders kan een lastig verhaal zijn.

Op ruimtelijk gebied zijn de gevolgen juist moeilijker in te schatten. Duidelijk is wel dat de positie van de landbouw en natuur wordt verzwakt richting andere partijen die grond nodig hebben op de overvolle markt.

Invloed op bestaande programma’s

Naast de gevolgen op nieuw voorgenomen kabinetsbeleid, heeft het intrekken van het NPLG ook invloed op bestaande programma’s. Ambtenaren noemen het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering, de bossenstrategie, Natuurnetwerk Nederland, Programma Veenweide en de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW).

Deze programma’s werken nu zelf verder aan hun eigen doelstellingen en dat zorgt ervoor dat de aangebrachte samenhang en de kansen voor een mooie samenwerking tussen de Rijksoverheid en lokale partijen, kleiner wordt.

Minister onderschrijft doelen

De notitie van ambtenaren zat als bijlage bij Kamervragen van D66 over het schrappen van het NPLG. Daarin wordt meermaals benadrukt dat het kabinet de huidige doelen onderschrijven. ‘We zien het belang van een robuuste natuur, gezond en voldoende water en het reduceren van broeikasgassen en anticiperen op verdere klimaatverandering. Ook zullen samenhangende generieke en gebiedsgerichte maatregelen noodzakelijk blijven om aan internationale afspraken te kunnen voldoen.’

In tegenstelling tot het vorige kabinet, kiest Wiersma voor een grotere inzet op innovatie. ‘De middelen voor agrarisch natuurbeheer en innovatie spelen een belangrijke rol bij het gebiedsspecifieke en uitvoeringsgerichte beleid dat dit kabinet gaat ontwikkelen. Eind van dit jaar zal ik aan de Kamer de contouren van een nieuw programma kenbaar maken.’

D66 wil weten of Wiersma achter de opvatting staat dat toekomstbestendige verduurzaming een integrale benadering vraagt, zodat meerdere opgaven in samenhang worden aangepakt. Dat is ze. Wiersma: ‘Het NPLG is daar echter geen randvoorwaarde voor. Ook op een andere manier kan nog steeds in samenhang worden gewerkt aan het oplossen van de uitdagingen in en de doorontwikkeling van het landelijk gebied. Ik kijk daarvoor naar het zo effectief mogelijk inzetten van verschillende middelen. Anders dan met een transitiefonds komt het kabinet met een nieuwe koers die integraal aan de doelen werkt, bijvoorbeeld via innovatie, doelsturing op bedrijfsniveau en agrarisch natuurbeheer.’

‘Geloofwaardig pad?’

Ambtenaren zijn in de notitie kritisch op doelsturing en innovatie. Deze zullen bijdragen aan het behalen van (inter)nationale doelen, maar leveren op dit moment nog geen ‘geloofwaardig pad’ richting doelbereik op. In de communicatie zou het stopzetten van het NPLG gepaard moeten gaan met wat er voor in de plaats komt. De minister verwijst in haar optredens vooral naar het einde van het jaar. Dan worden de contouren van de nieuwe gebiedsaanpak - het NPLG 2.0 - naar de Kamer gestuurd.

Vertrouwen

Politiek vraagt het wegvallen van het NPLG ook om een andere aanpak. Het Rijk en de provincies werkten in het NPLG aan dezelfde aanpak. Nu het NPLG er niet meer is, kan de boer worden geconfronteerd met verschillende regels vanuit het Rijk en de provincie. Dit heeft ermee te maken dat de opgebouwde communicatie met medeoverheden voor een gedeelte weg kan vallen.

Ook wijzen ambtenaren erop dat het beeld kan ontstaan dat er nu sprake is van een ‘onbetrouwbare overheid’, omdat een meerjarig programma vroegtijdig wordt gestopt. Deze negatieve beeldvorming zal niet helpen bij het ontwikkelen van een alternatief voor het NPLG.

Ook zal het vertrouwen van de Kamer kunnen worden geschaad. 15 aangenomen moties worden niet uitgevoerd en dat kan het vertrouwen van de Kamer schaden.